Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι κατοχυρωμένη συνταγματικά η λεγόμενη λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία  Στην χώρα μας αυτό συνέβη με την συνταγματική αναθεώρηση του 2019.   Στα αναθεωρηθέντα άρθρα περιλαμβάνεται το άρθρο 73 στο οποία προστέθηκε μία παράγραφος, παράγραφος 6. Η οποία για πρώτη φορά στην συνταγματική μας ιστορία  εισάγει τον θεσμό της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας. Κατά αυτήν για την ενεργοποίηση της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας απαιτείται η συγκέντρωση συγκεκριμένου αριθμού υπογραφών πολιτών(500.000). Ορίζεται επίσης  ότι τις λοιπές προϋποθέσεις εφαρμογής της συγκεκριμένης διάταξης ορίζει εκτελεστικός νόμος.

Μέχρι στιγμής  δεν έχει ψηφιστεί ο σχετικός εκτελεστικός νόμος .Χαρακτηριστικά παραδείγματα παρόμοιας βραδυπορίας του νομοθέτη η ψήφιση μόλις το 2011 (ν. 4023/2011) του εκτελεστικού νόμου για τον νέο τύπο δημοψηφίσματος που προβλέφθηκε με την συνταγματική  αναθεώρηση του 1986, και η ψήφιση του ν. 4703/2020 που ρυθμίζει το δικαίωμα συνάθροισης

Επιπλέον, οι προτάσεις νόμων που προέρχονται  από τη λαϊκή πρωτοβουλία δεν μπορούν να αφορούν θέματα δημοσιονομικά, εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας. Βασικοί  τομείς εξαιρούνται, μάλιστα οι «κατ’εξοχήν» πολιτικοί.

Χαρακτηριστικό είναι  προτάσεις νόμων με λαϊκή πρωτοβουλία περιορίζονται σε δύο ανά κοινοβουλευτική περίοδο γεγονός που περιορίζει το γράμμα και το πνεύμα της συνταγματικής διάταξης.

Επιπροσθέτως, οι προτάσεις νόμων δεν υποβάλλονται στο εκλογικό σώμα για έγκριση ή απόρριψη αλλά αντιθέτως εισάγονται στη Βουλή προς συζήτηση. Εκεί μπορούν να εγκριθούν, απορριφθούν ή τροποποιηθούν.

Τέλος, προϋπόθεση για την κατάθεση πρότασης νόμου είναι η συλλογή τουλάχιστον 500.000 υπογραφών. Από τον οριζόμενο αριθμό προκύπτει ότι είναι πολύ δύσκολη η τελέσφορη άσκηση της συνταγματικής διάταξης καθώς υπονομεύεται από την ίδια την θέσπισή του.

Χαρακτηριστική είναι η σχεδόν ολοκληρωτική απουσία  θεσμών άμεσης δημοκρατίας, οι οποίοι έχουν μικρή παρουσία στο συνταγματικό κείμενο καθώς ,ιστορικά ο νομοθέτης δυσπιστούσε σε ό, τι αφορά σε θεσμούς λαϊκής συμμετοχής.

Σύμφωνα με το άρθρο 44 παρ. 2. η δυνατότητα δημοψηφίσματος προβλέπεται μόνο από πρωτοβουλία της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Αυτό τεκμηριώνεται από το γεγονός ότι κατά την μεταπολίτευση έχει γίνει δημοψήφισμα μόνο δύο φορές.

Επιπλέον, σε αντίθεση με αρκετά ευρωπαϊκά συντάγματα για την παραχώρηση συνταγματικών αρμοδιοτήτων ή εθνικής κυριαρχίας που προβλέπει το άρθρο 28 παρ. 2 και 3 του Συντάγματος ,δεν  προβλέπεται η προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία μέσω δημοψηφίσματος.

Οι εκτελεστικοί νόμοι είναι τυπικοί νόμοι ,η ύπαρξη των οποίων προβλέπεται στο Σύνταγμα. Στόχο έχουν να εξειδικεύσουν τις διατάξεις του Συντάγματος και να ρυθμίσουν το πλαίσιο που το ίδιο θέτει διάφορα μερικότερα θέματα, είτε αυτά αφορούν τη ρύθμιση της οργάνωσης και άσκησης της κρατικής εξουσίας, είτε αφορούν την άσκηση και προστασία των συνταγματικών δικαιωμάτων ή/και των περιορισμών τους. Το συνταγματικό δικαίωμα  εν αντιθέσει με τους περιορισμούς του δεν παραμένει ανενεργό χωρίς την ύπαρξη του εκτελεστικού νόμου και αναπτύσσει το κανονιστικό του περιεχόμενο. Αυτό συμβαίνει γιατί το Σύνταγμα είναι ισχύον δίκαιο και δεν έχει «προγραμματική φύση». Η άλλη άποψη θα είχε το δικαιϊκά μη αποδεκτό αποτέλεσμα της εκ των πραγμάτων ανενέργειας του κανονιστικού περιεχόμενου του ίδιου του Συντάγματος, καθώς στην περίπτωση αυτή το νομοθετικό Σώμα, δια της παράλειψής του να θέσει σε ισχύ εκτελεστικό νόμο, στην ουσία αντιστρατεύεται τη βούληση του αναθεωρητικού ή συντακτικού νομοθέτη, και εν τέλει τη λαϊκή βούληση.

Τέλος, η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που έρχεται να ενισχύσει τις δημοκρατικές διαδικασίες στην χώρα μας. Θα πρέπει η Κοινωνία των Πολιτών να επιδιώξει την ενεργοποίηση του θεσμού και ο νομοθέτης να ψηφίσει τον εκτελεστικό νόμο. Ο εκτελεστικός νόμος δέον να εγγυάται την ενεργοποίηση ενός θεσμού ο οποίος δύναται να διευρύνει την δημοκρατίας μας με την συμμετοχή των πολιτικών και να διαπλάσει υπεύθυνους πολίτες αντάξιους μιας δημοκρατικής πολιτείας.