Η Τουρκία βιώνει τα τελευταία χρόνια μια ιστορικής σημασίας μετάβαση. Η σταδιακή απομάκρυνση από τον κεμαλισμό και η ενίσχυση της θρησκευτικής ρητορικής στο κράτος συνδυάζονται με μια γεωπολιτική στροφή προς την Ευρασία. Η χώρα, υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), οικοδομεί ένα νέο υπόδειγμα διακυβέρνησης
Από τον Κεμαλισμό στον Θεοπολιτικό Λόγο
Η Τουρκική Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1923 στη βάση της κοσμικότητας υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Ωστόσο, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, αυτή η κοσμική ταυτότητα σταδιακά υπονομεύεται. Ο νέος πολιτικός λόγος που προωθεί η τουρκική κυβέρνηση εστιάζει στην επανανοηματοδότηση της εθνικής ταυτότητας με βάση το σουνιτικό Ισλάμ και την οθωμανική κληρονομιά.
Η θρησκεία δεν αποτελεί πλέον απλώς πολιτιστικό υπόβαθρο, αλλά ένα βασικό εργαλείο του κράτους για κοινωνικό έλεγχο, ενοποίηση και νομιμοποίηση της εξουσίας. Η αύξηση των θρησκευτικών σχολών Imam Hatip, η ενίσχυση της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet) και οι συστηματικές παρεμβάσεις σε ζητήματα ατομικών δικαιωμάτων αποτελούν ενδείξεις αυτής της σταδιακής ισλαμοποίησης.
Η Τουρκία ως “Επιτήδειος Ουδέτερος”
Στην εξωτερική πολιτική, η Τουρκία επιδεικνύει έναν ιδιαίτερο διπλωματικό οπορτουνισμό, λειτουργώντας ως “επιτήδειος ουδέτερος” σε συγκρούσεις όπως ο πόλεμος Ρωσίας–Ουκρανίας. Η ταυτόχρονη συνεργασία με το ΝΑΤΟ, τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα καταδεικνύει μια στρατηγική αμφισημία και ενισχύει τον ρόλο της χώρας ως αυτόνομου πόλου επιρροής σε έναν πολυπολικό κόσμο.
Η στροφή αυτή προς την Ευρασία δεν είναι απλώς στρατηγική επιλογή, αλλά ιδεολογικά συνδεδεμένη με μια αναθεώρηση της θέσης της Τουρκίας στον κόσμο. Αντί για πιστός σύμμαχος της Δύσης, η Άγκυρα επιδιώκει να γίνει ηγέτιδα δύναμη του μουσουλμανικού κόσμου.
Ένα Σουνιτικό Ιράν; Ο Ρόλος της Θρησκείας στο Κράτος
Αν και η Τουρκία διατηρεί τυπικά δημοκρατικούς θεσμούς, το πολίτευμά της εξελίσσεται σε ένα συγκεντρωτικό, προσωποπαγές σύστημα. Ο ρόλος του προέδρου Ερντογάν αποκτά σχεδόν χαρισματικά χαρακτηριστικά, ενώ το κράτος λειτουργεί όλο και περισσότερο ως φορέας ηθικής και θρησκευτικής καθοδήγησης.
Αυτό το μοντέλο προσομοιάζει σε αρκετά σημεία με το Ιράν, με τη διαφορά ότι η Τουρκία προωθεί ένα σουνιτικό και όχι σιιτικό θεοκρατικό πλαίσιο. Ενδεχομένως ο στόχος να μην είναι η επιβολή ενός πλήρως θεοκρατικού καθεστώτος ωστόσο η δομική ενσωμάτωση της θρησκείας στον κρατικό μηχανισμό είναι μια πραγματικότητα.
Επιπτώσεις στην Εσωτερική και Εξωτερική Σταθερότητα
Η μετάβαση αυτή δεν είναι χωρίς κόστος. Στο εσωτερικό, παρατηρείται περιορισμός των πολιτικών ελευθεριών, καταστολή της αντιπολίτευσης και διαβρωμένη δικαιοσύνη. Στο εξωτερικό, η νεοοθωμανική ρητορική, και ο αναθωρητισμός προκαλούν ανησυχία για την περιφερειακή σταθερότητα.
Η Τουρκία φαίνεται να κινείται σταθερά προς ένα νέο μοντέλο εξουσίας — ούτε Δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία ούτε ισλαμική θεοκρατία με ιρανικά χαρακτηριστικά, αλλά κάτι ενδιάμεσο: ένα αυταρχικό, εθνικοθρησκευτικό κράτος με ευρασιατικό προσανατολισμό.
Συμπερασματικά: Η Τουρκία Σήμερα και Αύριο
Η σημερινή Τουρκία βρίσκεται σε μια δυναμική φάση επαναπροσδιορισμού ταυτότητας και στρατηγικής. Η ισλαμοποίηση του κράτους, η ευρασιατική κατεύθυνση και η αυξανόμενη αυταρχικότητα δημιουργούν ένα νέο γεωπολιτικό παίγνιο, στο οποίο η Τουρκία φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως πυλώνας του σουνιτικού κόσμου και ρυθμιστής ισχύος στην Ευρασία.
Αν η πορεία αυτή συνεχιστεί, η Τουρκία ενδέχεται να αποτελέσει τον πυρήνα ενός νέου μοντέλου αυταρχικής διακυβέρνησης με ισλαμικά και ευρασιατικά χαρακτηριστικά — ένα sui generis “σουνιτικό Ιράν.
Πρόσφατα σχόλια