Η πρόσφατη δημοσιότητα που περιέβαλε τις πρακτικές του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) ανέδειξε με εμφατικό τρόπο ένα διαχρονικό πρόβλημα: τη δομική παθογένεια της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Πέραν των επιμέρους διοικητικών παρατυπιών ή πολιτικών χειρισμών, το φαινόμενο αποκαλύπτει τη δυσλειτουργική φύση του ελληνικού διοικητικού μηχανισμού και τη βαθύτερη κρίση θεσμικής αξιοπιστίας που ταλανίζει το ελληνικό κράτος. Το περιστατικό του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν αποτελεί μεμονωμένο συμβάν, αλλά σύμπτωμα μιας γενικευμένης συστημικής ανεπάρκειας.
Η θεσμική διάσταση: Αποτυχημένη εφαρμογή του κράτους δικαίου
Η παθογένεια της ελληνικής διοίκησης εδράζεται πρωτίστως σε ένα σύστημα το οποίο αποτυγχάνει συστηματικά να λειτουργήσει με βάση τις αρχές της συνέχειας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ, ως φορέας διαχείρισης ευρωπαϊκών ενισχύσεων, βρίσκεται στο επίκεντρο ενός πολυσύνθετου πλέγματος διοικητικών αρμοδιοτήτων, που συχνά λειτουργεί αποσπασματικά και χωρίς ουσιαστική εποπτεία. Οι πελατειακές σχέσεις, η πολιτική καθοδήγηση της διοίκησης και η χαμηλή εξειδίκευση του στελεχιακού δυναμικού αποτελούν χαρακτηριστικά αυτής της κατάστασης.
Η πολιτική κουλτούρα και η αναπαραγωγή της αδιαφάνειας
Δεν είναι δυνατόν να ερμηνευθεί η δυσλειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ έξω από το ευρύτερο πλαίσιο της ελληνικής πολιτικής κουλτούρας. Η εδραίωση μιας «κουλτούρας συναλλαγής», όπου η πολιτική εξουσία παρεμβαίνει στην κρατική μηχανή για την εξυπηρέτηση μικροκομματικών ή πελατειακών σκοπών, έχει ως αποτέλεσμα τη σταθερή υπονόμευση κάθε προσπάθειας θεσμικής ωρίμανσης. Το διοικητικό σύστημα δεν είναι απλώς θύμα, αλλά και φορέας αυτής της κουλτούρας, συμμετέχοντας ενεργά στην αναπαραγωγή της.
Η διαφάνεια και η λογοδοσία ως προϋποθέσεις για θεσμική αξιοπιστία
Η έξοδος από τον φαύλο κύκλο της διοικητικής αναξιοπιστίας και της πολιτικής αδιαφάνειας απαιτεί μια βαθιά τομή τόσο σε επίπεδο θεσμών όσο και σε επίπεδο πολιτικών νοοτροπιών. Πρώτον, η ενίσχυση της διαφάνειας πρέπει να προκύπτει όχι από την ad hoc υιοθέτηση καλών πρακτικών, αλλά από τη δομική ενσωμάτωσή τους σε κάθε στάδιο λήψης και υλοποίησης αποφάσεων. Δεύτερον, η λογοδοσία δεν πρέπει να είναι αποτέλεσμα εξωτερικής πίεσης (π.χ. από την Ε.Ε.), αλλά συνειδητή επιλογή ενός ώριμου πολιτικού συστήματος που επιδιώκει τη δημοκρατική νομιμοποίηση.
Επαναθεμελίωση της θεσμικής αξιοπιστίας: Από τη θεωρία στην πράξη
Η επαναθεμελίωση της θεσμικής αξιοπιστίας προϋποθέτει αναδιάρθρωση της διοίκησης. Η θεσμική μεταρρύθμιση δεν μπορεί να επιτευχθεί με αποσπασματικές παρεμβάσεις, αλλά απαιτεί ένα συνολικό σχέδιο ανασυγκρότησης. Κομβικής σημασίας είναι η αποπολιτικοποίηση της διοίκησης, η ενίσχυση των μηχανισμών εσωτερικού ελέγχου και η θεσμοθέτηση ανεξάρτητων οργάνων παρακολούθησης.
Συμπέρασμα: Το ζήτημα του ΟΠΕΚΕΠΕ ως καθρέφτης ενός συστημικού προβλήματος
Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, περισσότερο από μια διοικητική ανεπάρκεια ή μια πολιτική αβλεψία, συνιστά καθρέφτη μιας συστημικής παθογένειας που χαρακτηρίζει τη διαχρονικά σχέση κράτους και πολιτικής στην Ελλάδα. Η αντιμετώπισή της δεν μπορεί να περιοριστεί στην επιβολή ευθυνών, αλλά συνάμα και αλλαγής νοοτροπίας
Πρόσφατα σχόλια