Ο κρατικός προϋπολογισμός αποτελεί τον βασικό μηχανισμό μέσω του οποίου το κράτος μετατρέπει τις πολιτικές του προτεραιότητες σε συγκεκριμένες δημοσιονομικές επιλογές με άμεσες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Στο πλαίσιο της σύγχρονης πολιτικής οικονομίας, ο προϋπολογισμός δεν περιορίζεται σε έναν τεχνικό ρόλο διαχείρισης εσόδων και δαπανών, αλλά λειτουργεί ως θεσμικό φίλτρο κατανομής πόρων, κοινωνικής ιεράρχησης και αναπτυξιακής στόχευσης.
Σε θεσμικό επίπεδο, ο πρόσφατα ψηφισθείς προϋπολογισμός παρουσιάζει ορισμένα σαφή θετικά χαρακτηριστικά. Η προσήλωση στη δημοσιονομική πειθαρχία, η προσπάθεια διατήρησης προβλέψιμων δημοσιονομικών μεγεθών και η συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο δημοσιονομικής διακυβέρνησης ενισχύουν τη μακροοικονομική σταθερότητα και τη θεσμική αξιοπιστία της χώρας. Από τη σκοπιά της κλασικής δημόσιας οικονομικής, η λειτουργία σταθεροποίησης του προϋπολογισμού εκπληρώνεται σε ικανοποιητικό βαθμό, στοιχείο που δεν μπορεί να υποτιμηθεί σε ένα περιβάλλον διεθνούς αβεβαιότητας.
Παρά ταύτα, η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας ενός προϋπολογισμού οφείλει να λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τη δημοσιονομική του ισορροπία, αλλά και τη κοινωνική του απόδοση. Σε αυτό το επίπεδο, αναδεικνύονται ουσιαστικοί περιορισμοί. Η αναδιανεμητική λειτουργία του προϋπολογισμού παραμένει περιορισμένη, καθώς οι κοινωνικές δαπάνες και οι παρεμβάσεις κοινωνικής πολιτικής δεν συγκροτούν ένα συνεκτικό και μακροπρόθεσμο πλαίσιο μείωσης των ανισοτήτων. Η έμφαση σε στοχευμένες, βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις υποδηλώνει μια λογική διαχείρισης κοινωνικών συνεπειών και όχι δομικής κοινωνικής παρέμβασης.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η σχετικά συγκρατημένη χρηματοδότηση καθολικών δημόσιων αγαθών, όπως η υγεία, η παιδεία και η κοινωνική φροντίδα. Η διεθνής βιβλιογραφία έχει καταδείξει ότι οι τομείς αυτοί αποτελούν κρίσιμους παράγοντες κοινωνικής συνοχής και μακροπρόθεσμης παραγωγικής δυναμικής. Η περιορισμένη ενίσχυσή τους οδηγεί, έστω και έμμεσα, σε μετακύλιση του κοινωνικού κόστους στα νοικοκυριά, με δυσανάλογες επιπτώσεις στα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα.
Στο φορολογικό σκέλος, ο προϋπολογισμός εμφανίζει στοιχεία σταθερότητας και διοικητικής αποτελεσματικότητας, ωστόσο η περιορισμένη προοδευτικότητα μειώνει τη δυνατότητα ουσιαστικής αναδιανομής. Η επιλογή αυτή μπορεί να θεωρηθεί δημοσιονομικά ασφαλής, αλλά περιορίζει τον κοινωνικό ρόλο του φορολογικού συστήματος, ιδίως σε συνθήκες αυξημένων κοινωνικών ανισοτήτων.
Συνολικά, ο προϋπολογισμός συγκροτεί ένα θεσμικά συνεπές και τεχνικά επαρκές πλαίσιο, το οποίο όμως εμφανίζει σαφή κοινωνικά όρια. Τα θετικά του στοιχεία στη σταθερότητα δεν συνοδεύονται από αντίστοιχη ενίσχυση της κοινωνικής του λειτουργίας, γεγονός που περιορίζει την ικανότητά του να λειτουργήσει ως εργαλείο κοινωνικής εξισορρόπησης.
Πρόσφατα σχόλια