Της Τάνιας Χριστοδουλίδου
Τα τελευταία χρόνια, περιστατικά βίας και εκφοβισμού στα σχολεία κάνουν όλο και πιο συχνά την εμφάνισή τους στην ελληνική επικαιρότητα. Μαθητές γίνονται στόχοι λεκτικής, σωματικής ή ψυχολογικής κακοποίησης, ενώ συχνά καταγράφονται και φαινόμενα διαδικτυακού εκφοβισμού (cyberbullying). Πού οφείλεται, όμως, αυτή η ανησυχητική έξαρση;
Κοινωνικές πιέσεις και ένα περιβάλλον αβεβαιότητας
Η ελληνική κοινωνία έχει βιώσει έντονες περιόδους κρίσης, οικονομικής αλλά και κοινωνικής. Η ανεργία, η ανασφάλεια και η έλλειψη σταθερότητας έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στις οικογένειες και στα παιδιά. Σε περιβάλλοντα με ένταση, πίεση ή ακόμα και παραμέληση, τα παιδιά συχνά δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και καταφεύγουν στη βία, είτε για να εκτονωθούν είτε για να επιβληθούν.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις μαθητών που έχουν υπάρξει οι ίδιοι θύματα βίας στο σπίτι. Το σχολείο, σε αυτές τις περιπτώσεις, γίνεται ο χώρος όπου η βία “αναπαράγεται”, αντί να περιορίζεται.
Ο ρόλος της οικογένειας
Η οικογένεια παίζει καθοριστικό ρόλο. Σήμερα, συχνά παρατηρείται απουσία χρόνου και επικοινωνίας ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Από τη μία, υπάρχουν περιπτώσεις υπερπροστασίας, όπου τα παιδιά δεν μαθαίνουν να διαχειρίζονται δυσκολίες. Από την άλλη, υπάρχουν παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς σταθερότητα ή όρια, γεγονός που δυσκολεύει την ανάπτυξη ενσυναίσθησης και υγιών σχέσεων με συνομηλίκους τους.
Το σχολείο και οι ελλείψεις του
Παρά τις προσπάθειες πολλών εκπαιδευτικών, το ελληνικό σχολείο παραμένει προσανατολισμένο κυρίως στην επίδοση και στις εξετάσεις. Η ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, η καλλιέργεια της συνεργασίας ή της συναισθηματικής νοημοσύνης παραμένουν στο περιθώριο. Παράλληλα, η έλλειψη επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών σε ζητήματα σχολικής βίας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης περιορίζει τις δυνατότητές τους να αναγνωρίσουν και να διαχειριστούν έγκαιρα τα φαινόμενα εκφοβισμού.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί μαθητές και μαθήτριες δεν νιώθουν άνετα να μιλήσουν για τέτοιες εμπειρίες, επειδή φοβούνται ότι δεν θα τους πιστέψει κανείς ή ότι “δεν θα αλλάξει τίποτα”.
Για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, τα τελευταία χρόνια γίνεται συντονισμένη προσπάθεια από την πολιτεία, να ενισχύσει την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σχολικής βίας, με την εισαγωγή προγραμμάτων και την ενίσχυση συνεργασιών με ειδικούς ψυχικής υγείας. Ωστόσο, τα βήματα αυτά χρειάζονται συνέχεια, συνέπεια και ουσιαστική στήριξη σε επίπεδο σχολικής καθημερινότητας, ώστε να γίνουν αισθητά από τη σχολική κοινότητα στο σύνολό της.
Ο ψηφιακός κόσμος αλλάζει τα δεδομένα
Η ραγδαία εξάπλωση του διαδικτύου και των social media έχει δημιουργήσει νέες μορφές βίας. Ο εκφοβισμός δεν περιορίζεται στον χώρο του σχολείου – μεταφέρεται και ενισχύεται στον ψηφιακό κόσμο, όπου οι μαθητές μπορούν να δεχτούν απειλές, χλευασμό ή διασυρμό 24 ώρες το 24ωρο. Το cyberbullying είναι πλέον ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα στα σχολικά χρόνια.
Η απουσία υποστηρικτικών δομών
Ένα ακόμη πρόβλημα είναι η έλλειψη κατάλληλων υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης στα σχολεία. Πολλά σχολεία δεν διαθέτουν ψυχολόγους ή κοινωνικούς λειτουργούς, με αποτέλεσμα μαθητές που βρίσκονται σε κρίση ή έχουν ανάγκη υποστήριξης να μένουν χωρίς βοήθεια. Έτσι, πολλές περιπτώσεις εκφοβισμού είτε μένουν αόρατες είτε εκδηλώνονται όταν πια είναι πολύ αργά. Όπως προείπα, γίνονται έντιμες προσπάθειες από την πολιτεία αλλά σίγουρα έχουμε ακόμα πολύ δρόμο.
Και τώρα τι;
Η αύξηση των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού δεν είναι απλώς ένα “κακό σημάδι των καιρών”. Αντικατοπτρίζει βαθύτερες κοινωνικές και θεσμικές αδυναμίες. Η λύση δεν είναι μία και δεν έρχεται γρήγορα. Χρειάζεται συνεργασία: η οικογένεια, το σχολείο, οι ειδικοί και η πολιτεία πρέπει να συντονίσουν τις δυνάμεις τους για να δημιουργηθεί ένα ασφαλές, υποστηρικτικό και συμπεριληπτικό σχολικό περιβάλλον.
Προγράμματα αγωγής υγείας, ενίσχυση της ενσυναίσθησης, εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, παρουσία ψυχολόγων στα σχολεία και ενεργός συμμετοχή των μαθητών είναι κάποια από τα αναγκαία βήματα. Δεν είναι εύκολο – αλλά είναι απολύτως αναγκαίο.
Γιατί κάθε παιδί αξίζει να νιώθει ασφαλές στο σχολείο του
Πρόσφατα σχόλια