Της Τάνιας Χριστοδουλίδου 

 

Τα τελευταία χρόνια, η αύξηση των περιστατικών βίας μεταξύ ανηλίκων έχει αναδειχθεί σε ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα. Το φαινόμενο εκδηλώνεται με διάφορες μορφές –λεκτική, σωματική, ψυχολογική ή ακόμη και διαδικτυακή βία– και αφορά κυρίως σχολικά και εξωσχολικά περιβάλλοντα. Η εντεινόμενη ανησυχία της κοινωνίας για το ζήτημα αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για ουσιαστική κατανόηση των αιτίων του φαινομένου και την υιοθέτηση αποτελεσματικών στρατηγικών πρόληψης και αντιμετώπισης. Ποιοι είναι οι αιτιολογικοί παράγοντες της βίας υων ανηλίκων; 

Η εμφάνιση βίαιων συμπεριφορών σε παιδιά και εφήβους δεν αποτελεί αποτέλεσμα ενός μόνο παράγοντα, αλλά προϊόν της αλληλεπίδρασης βιολογικών, ψυχολογικών, οικογενειακών και κοινωνικών συνθηκών.

Πρωτίστως, η δυσλειτουργία του οικογενειακού περιβάλλοντος αποτελεί κρίσιμο παράγοντα κινδύνου. Παιδιά που εκτίθενται σε ενδοοικογενειακή βία, συναισθηματική παραμέληση ή απουσία θετικών προτύπων, εμφανίζουν αυξημένη πιθανότητα να υιοθετήσουν επιθετικές ή παραβατικές συμπεριφορές. Επιπλέον, η ψυχοσυναισθηματική αστάθεια, η δυσκολία στη ρύθμιση των συναισθημάτων και η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά στην ανάπτυξη βίας.

Παράλληλα, η κοινωνικοοικονομική περιθωριοποίηση και οι ανισότητες επιδρούν αρνητικά στην ψυχοκοινωνική εξέλιξη των παιδιών. Η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η πολιτισμική απόρριψη δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για εκδηλώσεις θυμού και αποξένωσης, που συχνά μεταφράζονται σε βίαιες ενέργειες. Δεν πρέπει επίσης να παραβλέπεται η επίδραση των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου η βία συχνά προβάλλεται ως αποδεκτή ή ακόμη και επιθυμητή συμπεριφορά.

Τέλος, η αδυναμία των σχολείων να εντοπίσουν εγκαίρως προβληματικές συμπεριφορές, η απουσία υποστηρικτικών μηχανισμών και η έλλειψη συστηματικής αγωγής σε κοινωνικές δεξιότητες ενισχύουν την αναπαραγωγή του φαινομένου στο σχολικό πλαίσιο.

Μέτρα για τον Περιορισμό του Φαινομένου

Η καταπολέμηση της βίας μεταξύ ανηλίκων προϋποθέτει μια πολυεπίπεδη στρατηγική παρέμβασης, με την εμπλοκή όλων των εμπλεκόμενων φορέων: σχολείου, οικογένειας, πολιτείας και κοινότητας.

Καταρχάς, απαιτείται επένδυση στην πρόληψη μέσω της ενίσχυσης των σχολείων με εκπαιδευτικά προγράμματα που θα καλλιεργούν την ενσυναίσθηση, την ανοχή στη διαφορετικότητα, τη διαχείριση θυμού και την ειρηνική επίλυση συγκρούσεων. Η συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ώστε να εντοπίζουν και να διαχειρίζονται περιστατικά βίας, είναι καθοριστικής σημασίας.

Εξίσου απαραίτητη είναι η στήριξη των γονέων μέσω συμβουλευτικών δομών και η ενθάρρυνση της ενεργού συμμετοχής τους στη σχολική ζωή. Η συνεργασία μεταξύ σχολείου και οικογένειας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την πρόληψη παραβατικών συμπεριφορών.

Παράλληλα, η πολιτεία οφείλει να στελεχώσει τις σχολικές μονάδες με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, οι οποίοι θα αναλαμβάνουν την πρόληψη και την πρώιμη παρέμβαση. Η δημιουργία τοπικών δομών για νέους, η πρόσβαση σε δημιουργικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, καθώς και η προώθηση θετικών προτύπων, μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά προς τη βία.

Τέλος, απαιτείται διεπιστημονική προσέγγιση και συνεργασία με εξειδικευμένους φορείς ψυχικής υγείας, κοινωνικές υπηρεσίες και οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της παιδικής προστασίας.

 

Η έξαρση της βίας στους ανήλικους δεν είναι τυχαία ούτε παροδική. Αποτελεί αντανάκλαση βαθύτερων κοινωνικών δυσλειτουργιών και ελλείψεων στο σύστημα φροντίδας και εκπαίδευσης των παιδιών. Η αντιμετώπισή της δεν μπορεί να εξαντλείται σε περιστασιακές αντιδράσεις, αλλά απαιτεί συστηματική και μακροπρόθεσμη στρατηγική πρόληψης, με κεντρικό άξονα την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, της συναισθηματικής αγωγής και της ενεργητικής παρουσίας όλων των θεσμών γύρω από το παιδί.

 

Η Τάνια Χριστοδουλίδου είναι εκπαιδευτικός