.
Η Μέση Ανατολή υπήρξε πεδίο εφαρμογής μιας πολιτικής ανάσχεσης, είτε μέσω αμερικανικής ηγεμονίας είτε μέσω περιφερειακών συμμαχιών. Η πρόσφατη σύγκρουση κατέδειξε την αδυναμία αυτής της στρατηγικής να αποτρέψει ολοκληρωμένο διακρατικό πόλεμο. Η ταχύτητα με την οποία το Ισραήλ εξαπέλυσε αεροπορικά πλήγματα σε ιρανικές εγκαταστάσεις και η σχεδόν άμεση απάντηση του Ιράν με πυραυλικές και κυβερνοεπιθέσεις, υπογραμμίζουν μια νέα εποχή επιθετικής αποτροπής.
Το σημαντικότερο στοιχείο αυτής της μεταβολής είναι η αποδυνάμωση των Ηνωμένων Πολιτειών ως εγγυητή σταθερότητας. Η Ουάσινγκτον φάνηκε ανίκανη ή απρόθυμη να αποτρέψει τη σύγκρουση, γεγονός που άνοιξε χώρο για την είσοδο της Κίνας και της Ρωσίας ως εν δυνάμει διαμεσολαβητών, επιτείνοντας την πολυπολικότητα στην περιοχή. Εν τω μεταξύ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επιδίωξαν μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία, ενώ η Τουρκία εδραίωσε τη θέση της ως υπολογίσιμη περιφερειακή δύναμη με επιρροή από τον Καύκασο έως τη Λιβύη.
- Πυρηνική Ασφάλεια και Αρχιτεκτονική Διάχυσης: Η Αποδόμηση του Καθεστώτος Μη Διάδοσης
Η πλέον ανησυχητική πτυχή της σύγκρουσης υπήρξε η βαθιά ρωγμή στο παγκόσμιο καθεστώς μη διάδοσης πυρηνικών όπλων. Η Ισραηλινή επίθεση στόχευσε εγκαταστάσεις στο Natanz και το Fordow, ενώ δημοσιεύματα έκαναν λόγο για εμπλοκή σε κυβερνοπόλεμο κατά των ιρανικών συστημάτων διοίκησης και ελέγχου.
Η ιρανική ηγεσία απάντησε ανακοινώνοντας την επανεκκίνηση των πυρηνικών δραστηριοτήτων χωρίς διεθνή εποπτεία και υπονοώντας ακόμα και αποχώρηση από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης (NPT). Αυτό το γεγονός πυροδότησε ντόμινο επιδράσεων: η Σαουδική Αραβία φέρεται να επιτάχυνε το δικό της πυρηνικό πρόγραμμα, ενώ η Αίγυπτος και η Τουρκία έθεσαν σε λειτουργία θεσμικούς μηχανισμούς αναθεώρησης των στρατηγικών τους επιλογών.
Η Μέση Ανατολή μετατρέπεται έτσι, εν δυνάμει, σε μια από τις πιο ευαίσθητες πυρηνικές «γκρίζες ζώνες» του πλανήτη —χωρίς θεσμική εποπτεία και με πολλαπλά σημεία ανάφλεξης.
- Ενεργειακή Ανασφάλεια και Παγκόσμια Οικονομική Αναστάτωση
Η αβεβαιότητα που προκάλεσε η πιθανή διακοπή διέλευσης πετρελαίου από το Στενό του Ορμούζ οδήγησε σε βραχυπρόθεσμη άνοδο της τιμής του πετρελαίου κατά 23%, ενώ η τιμή του LNG αυξήθηκε κατά 17%. Οι αγορές σημείωσαν αυξημένη μεταβλητότητα, με τον δείκτη VIX να αγγίζει επίπεδα που δεν είχαν παρατηρηθεί από την κρίση του 2020.
Πέραν του οικονομικού σοκ, η σύγκρουση ανάγκασε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Ασίας να αναθεωρήσουν τις ενεργειακές τους πολιτικές. Η επιτάχυνση της μετάβασης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνδέθηκε πλέον όχι μόνο με την πράσινη ανάπτυξη, αλλά και με την εθνική ασφάλεια.
- Περιφερειακές Επιπτώσεις: Το Ντόμινο της Αστάθειας
Η αναζωπύρωση των συγκρούσεων στη Νότια Συρία, στο Λίβανο και στην Υεμένη υπήρξε άμεση συνέπεια της ιρανοϊσραηλινής αντιπαράθεσης. Η Λωρίδα της Γάζας επίσης βίωσε νέο κύμα συγκρούσεων, με άμεσο κοινωνικό και ανθρωπιστικό κόστος. Οι αναταραχές δεν περιορίστηκαν στα πεδία μαχών· επεκτάθηκαν στους πολιτικούς θεσμούς, αποσταθεροποιώντας κυβερνήσεις και θέτοντας σε κίνδυνο τη συνοχή ήδη ευάλωτων κοινωνιών.
- Από τη Διαχείριση στην Αποτροπή μέσω Ισχύος
Η διπλωματία ως μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων υποχώρησε μπροστά στην επιβολή στρατηγικών συμφερόντων μέσω ισχύος. Η παραδοσιακή διπλωματία αποδείχθηκε ανεπαρκής, ενώ η ικανότητα διαμεσολάβησης των ΗΠΑ αμφισβητήθηκε ανοιχτά.
Η Κίνα επεδίωξε να εμφανιστεί ως διαμεσολαβητής, όχι τόσο από ανθρωπιστικό καθήκον όσο από συμφέροντα σταθερότητας των αγορών ενέργειας. Αντίστοιχα, η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε την κρίση για να αποκαταστήσει τη διεθνή της εικόνα μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, προτείνοντας «ασιατικό σύμφωνο ασφάλειας» για τη Μέση Ανατολή.
Συμπεράσματα: Μια Περιφέρεια σε Μεταίχμιο
Η σύγκρουση δεν αποτέλεσε ένα μεμονωμένο επεισόδιο αλλά ένα σύμπτωμα ενός βαθύτερου μετασχηματισμού. Η γεωπολιτική της τοπογραφία ανασχεδιάζεται, η ενεργειακή της σημασία επανεκτιμάται υπό το φως νέων προκλήσεων, και το διεθνές της περιβάλλον μετατοπίζεται προς ένα πολυπολικό τοπίο.
Πρόσφατα σχόλια