Η Γαλλία, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μια κρίση η οποία δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως συγκυριακή ούτε ως επιφανειακή αναταραχή. Αντιθέτως, πρόκειται για κρίση πολυδιάστατη, βαθιά ριζωμένη σε ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και θεσμικές παραμέτρους, η οποία συνδυάζει το άμεσο βάρος της επικαιρότητας με το διαχρονικό αποτύπωμα δομικών αντιφάσεων που συνοδεύουν τη γαλλική δημοκρατία από τη γέννησή της. Το δημόσιο χρέος, που ξεπερνά πλέον τα 3,3 τρισεκατομμύρια ευρώ και αντιστοιχεί σε περίπου 114% του ΑΕΠ, αποτελεί το πιο ορατό σύμπτωμα ενός συστήματος που αδυνατεί να αναπροσαρμόσει τη λειτουργία του στις απαιτήσεις της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Ωστόσο, πίσω από τους ψυχρούς αριθμούς, συσσωρεύεται ένα πλέγμα αιτιών το οποίο καθιστά την κρίση πολύ ευρύτερη από την απλή δημοσιονομική δυσχέρεια.
Η πρώτη διάσταση αφορά τη βαθιά κρίση πολιτικής νομιμοποίησης. Η διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και οι πρόωρες εκλογές, αντί να αποκαταστήσουν σταθερότητα, οδήγησαν σε ακόμα μεγαλύτερο κατακερματισμό, επιβεβαιώνοντας ότι η Γαλλία βιώνει ένα κοινοβουλευτικό μετέωρο βήμα. Καμία πολιτική δύναμη δεν μπορεί να διαμορφώσει σταθερή πλειοψηφία, ενώ η εκτελεστική εξουσία επιμένει να επιβάλλει μεταρρυθμίσεις λιτότητας ύψους 43,8 δισ. ευρώ χωρίς κοινωνική συναίνεση, υπονομεύοντας περαιτέρω τη σχέση εμπιστοσύνης με την κοινωνία. Το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός επέλεξε να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης σε ένα περιβάλλον όπου ήταν εμφανής η αδυναμία συγκρότησης κοινοβουλευτικής στήριξης, κατέδειξε τη θεσμική αστάθεια και την απόσταση πολιτικής ηγεσίας και κοινωνικής βάσης. Το αίτιο αυτής της απονομιμοποίησης δεν είναι απλώς η αδυναμία συνεννόησης μεταξύ κομμάτων· είναι η αναντιστοιχία μεταξύ της βούλησης για δημοσιονομική πειθαρχία και της κοινωνικής ανοχής σε μέτρα που γίνονται αντιληπτά ως μονομερή και άδικα.
Η δεύτερη διάσταση αφορά την οικονομία και τις δομικές της αδυναμίες. Η υπερδιόγκωση κοινωνικών δαπανών, σε συνδυασμό με τις δημογραφικές πιέσεις λόγω γήρανσης του πληθυσμού, δημιουργεί ανισορροπίες που δεν μπορούν να διορθωθούν με αποσπασματικά μέτρα. Η στασιμότητα της παραγωγικότητας και η περιορισμένη ικανότητα ενσωμάτωσης καινοτομίας σε στρατηγικούς τομείς, όπως η ψηφιακή τεχνολογία και η πράσινη ενέργεια, οδηγούν σε χρόνια υστέρηση έναντι άλλων μεγάλων οικονομιών. Το φορολογικό σύστημα αποδεικνύεται αναποτελεσματικό, καθώς επιβάλλει δυσανάλογα βάρη στη μεσαία τάξη χωρίς να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τη φοροαποφυγή μεγάλων επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να συντηρεί την κοινωνική δυσαρέσκεια και την αίσθηση αδικίας. Παράλληλα, η έλλειψη στρατηγικής επενδυτικής κατεύθυνσης προς τομείς υψηλής απόδοσης συντηρεί μια κατάσταση στασιμότητας, όπου οι δημόσιες δαπάνες λειτουργούν περισσότερο ως βάρος παρά ως μοχλός ανάπτυξης. Αυτό είναι ίσως το κρισιμότερο αίτιο: το υψηλό επίπεδο κοινωνικής προστασίας, αντί να εξελιχθεί σε παράγοντα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, έχει μετατραπεί σε μηχανισμό που παράγει συνεχώς δημοσιονομικά ελλείμματα.
Η τρίτη διάσταση είναι κοινωνική και αγγίζει την καρδιά του γαλλικού κοινωνικού μοντέλου. Η διάρρηξη του κοινωνικού συμβολαίου, που στήριζε επί δεκαετίες τη γαλλική κοινωνία σε μια ισορροπία μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής προστασίας, είναι πλέον εμφανής. Η αύξηση της ανεργίας στις ευάλωτες ομάδες, η μείωση της αγοραστικής δύναμης, η διάβρωση της μεσαίας τάξης και η αίσθηση ότι οι θυσίες κατανέμονται άδικα έχουν οδηγήσει σε μαζικές κινητοποιήσεις. Το κίνημα των “κίτρινων γιλέκων” υπήρξε προπομπός, ενώ οι τρέχουσες διαδηλώσεις και απεργίες εκφράζουν μια βαθύτερη κρίση εμπιστοσύνης: η κοινωνία δεν αναγνωρίζει στους θεσμούς την ικανότητα να προστατεύσουν το συλλογικό συμφέρον. Η κοινωνική αντίδραση δεν είναι πλέον μόνο διεκδικητική αλλά και υπαρξιακή· αγγίζει το ίδιο το ερώτημα της κοινωνικής συνοχής και της εθνικής ενότητας.
Η τέταρτη διάσταση αφορά το ιστορικό βάθος. Η Γαλλία, από την Επανάσταση του 1789 μέχρι τις εξεγέρσεις του 19ου αιώνα, τις απεργίες του 20ού και τα πρόσφατα κινήματα, έχει παράδοση εξωτερίκευσης κοινωνικών αντιθέσεων με τρόπο εκρηκτικό. Ωστόσο, σε προηγούμενες δεκαετίες, το κράτος λειτουργούσε ως μεσολαβητής, ενσωματώνοντας τις κοινωνικές εντάσεις μέσω μηχανισμών διαλόγου και αναδιανομής. Σήμερα, η παγκοσμιοποίηση και η ευρωπαϊκή ενοποίηση έχουν περιορίσει το εύρος εθνικής αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων, με αποτέλεσμα οι κοινωνικές αντιθέσεις να συσσωρεύονται χωρίς να απορροφώνται. Η απώλεια αυτού του μηχανισμού ενσωμάτωσης είναι κομβικό αίτιο για την τρέχουσα εκρηκτική κοινωνική δυναμική.
Η πέμπτη διάσταση είναι ευρωπαϊκή και γεωπολιτική. Η Γαλλία δεν είναι μια οποιαδήποτε χώρα της Ευρωζώνης· αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της, στρατηγικό εταίρο της Γερμανίας και θεμέλιο της ΕΕ. Η κρίση της επομένως υπονομεύει την ίδια την αξιοπιστία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η συνεχιζόμενη δημοσιονομική εκτροπή εγείρει ερωτήματα για την ικανότητα της ΕΕ να επιβάλει κανόνες και δημιουργεί κίνδυνο μετάδοσης σε άλλες χώρες με εύθραυστη οικονομία. Ταυτόχρονα, μια Γαλλία εγκλωβισμένη στα εσωτερικά της προβλήματα αδυνατεί να διαδραματίσει τον διεθνή της ρόλο σε ζητήματα άμυνας, ασφάλειας, ενεργειακής πολιτικής και στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης. Η γεωπολιτική αδυναμία είναι άμεσο απόρροια της εσωτερικής κρίσης και ενέχει τον κίνδυνο υποβάθμισης της Ευρώπης στο διεθνές πεδίο.
Συνοψίζοντας, η κρίση της Γαλλίας είναι το αποτέλεσμα μιας αλληλεπίδρασης πολλαπλών αιτιών: πολιτικής απονομιμοποίησης, οικονομικής στασιμότητας, κοινωνικής διάρρηξης, ιστορικής απώλειας των μηχανισμών ενσωμάτωσης και γεωπολιτικών περιορισμών. Η διέξοδος δεν μπορεί να είναι αποσπασματική. Απαιτείται πολιτική ωριμότητα και αποκατάσταση εμπιστοσύνης στους θεσμούς μέσω θεσμοθετημένων μορφών διαλόγου. Χρειάζεται μια οικονομική στρατηγική που θα συνδυάζει δημοσιονομική πειθαρχία με επενδύσεις στην καινοτομία, ώστε οι θυσίες να αποκτήσουν προοπτική. Χρειάζεται ανανέωση του κοινωνικού συμβολαίου με έμφαση στη δίκαιη κατανομή βαρών και προστασία των πιο ευάλωτων. Και απαιτείται, τέλος, ευρωπαϊκός συντονισμός, ώστε η κρίση να μην αντιμετωπισθεί ως “γαλλική ιδιομορφία” αλλά ως συλλογική πρόκληση για το μέλλον της Ένωσης.
Πρόσφατα σχόλια