Ο Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) αποτελεί τον βασικό διαχειριστή αγροτικών ενισχύσεων στην Ελλάδα. Από το 2001 έως σήμερα, ο ΟΠΕΚΕΠΕ εξελίχθηκε σε έναν στρατηγικό πυλώνα διοχέτευσης ευρωπαϊκών πόρων. Ωστόσο, ο συγκεντρωτικός και ανεπαρκώς ελεγχόμενος χαρακτήρας του, σε συνδυασμό με την πελατειακή λειτουργία του κράτους, τον μετέτρεψαν σταδιακά σε μηχανισμό αναπαραγωγής συστημικών στρεβλώσεων.
- Το ιστορικό του σκανδάλου: Από την παράλειψη στον εντοπισμό
Το 2024–2025 η Ε.Ε., κατόπιν ενδελεχών ελέγχων, επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιμο 675 εκατομμυρίων ευρώ για παράτυπες αγροτικές ενισχύσεις που διαχειρίστηκε ο ΟΠΕΚΕΠΕ. Η διερεύνηση αποκάλυψε:
- χιλιάδες ψευδείς δηλώσεις βοσκοτόπων,
- χρήση ανύπαρκτων ΑΦΜ και δηλώσεις από αποβιώσαντες,
- δηλώσεις εκτός δικαιοδοσίας (π.χ. Κρήτη–Καβάλα),
- και δομημένες αποκρύψεις στα εσωτερικά μητρώα του οργανισμού.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πρώτες ενδείξεις υπήρχαν ήδη από το 2017, ωστόσο καμία κυβέρνηση δεν προχώρησε σε διαρθρωτικές παρεμβάσεις. Η συστηματική ανοχή δημιουργεί εύλογα ερωτήματα για συνενοχή, αμέλεια ή και σκόπιμη συγκάλυψη.
3 Διοικητική Εντροπία και Απουσία Διαφάνειας
Η υπόθεση αναδεικνύει μια χαρακτηριστική περίπτωση «διοικητικής εντροπίας» (administrative entropy), κατά την οποία ένας δημόσιος οργανισμός παύει σταδιακά την ικανότητά του να αυτοελέγχεται. Η εναλλαγή 5 υπουργών και 6 διοικήσεων μέσα σε 8 χρόνια δεν επέτρεψε τη θεσμική σταθερότητα, ενώ οι ελεγκτικοί μηχανισμοί είτε απενεργοποιήθηκαν είτε περιθωριοποιήθηκαν.
- Ευρωπαϊκή Επιτήρηση και το ζήτημα της εθνικής κυριαρχίας
Το σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ εντείνει τον διάλογο περί της σχέσης μεταξύ κρατικής κυριαρχίας και ευρωπαϊκής επιτήρησης. Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και η απειλή αναστολής της διαχειριστικής επάρκειας του οργανισμού εγείρουν το ερώτημα: Σε ποιο βαθμό το ελληνικό κράτος είναι σε θέση να διαχειρίζεται μόνο του ευρωπαϊκούς πόρους;
Η «μεταβίβαση εμπιστοσύνης» (trust delegation) από την Ε.Ε. προς τα κράτη-μέλη βασίζεται στην παραδοχή ύπαρξης λειτουργικών και αξιόπιστων εθνικών θεσμών – κάτι που στην περίπτωση ΟΠΕΚΕΠΕ αποδείχθηκε προβληματικό.
- Ανάλυση βάσει θεωριών Πολιτικής Επιστήμης
5.1 Θεωρία Θεσμικού Εγκλωβισμού
Η πολιτεία απέτυχε να αναπροσαρμόσει τις εσωτερικές της δομές ενόψει μεταβολών στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ λειτουργούσε βάσει παρωχημένων μηχανισμών αποτύπωσης και επαλήθευσης, με τον θεσμικό «εγκλωβισμό» να αποτελεί καθοριστικό παράγοντα αποτυχίας.
5.2 Ρεαλιστική Θεώρηση της Πολιτικής Ευθύνης
Η κλασική διάκριση μεταξύ «λογοδοσίας ex post» (μετά το γεγονός) και «υπευθυνότητας ex ante» (προληπτική ευθύνη) δείχνει ότι το ελληνικό κράτος παραμένει προσκολλημένο στην πρώτη, δίχως μηχανισμούς πρόληψης ή προληπτικής εποπτείας.
- Προτάσεις Πολιτικής
- Θεσμική ενοποίηση ΟΠΕΚΕΠΕ – ΑΑΔΕ – Κτηματολόγιο με διαλειτουργικά πληροφοριακά συστήματα.
- Ενίσχυση διαφάνειας: Υποχρεωτική δημοσίευση ελέγχων, δημιουργία ανοικτών δεδομένων (Open Data) σε αγροτικές επιδοτήσεις.
- Ανεξάρτητη αρχή λογοδοσίας με κοινοβουλευτική εποπτεία, εκτός κυβερνητικής επιρροής.
- Εισαγωγή μηχανισμών “whistleblowing” στον αγροτικό τομέα.
- Ψηφιοποίηση γεωχωρικών ελέγχων με τεχνολογία AI/ML για επιτήρηση δηλώσεων.
- Συμπεράσματα
Το ζήτημα του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι έκφραση της δομικής παθογένειας της ελληνικής διοίκησης και πολιτικής κουλτούρας. Η επαναθεμελίωση της θεσμικής αξιοπιστίας της χώρας απαιτεί αλλαγή τόσο στην οργάνωση της διοίκησης όσο και στην πολιτική στάση απέναντι στη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό.
.
Πρόσφατα σχόλια