Η εξέλιξη του κοινωνικού κράτους επηρεάζει το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος και την ικανότητά του να διατηρεί κοινωνική νομιμοποίηση. Το μεταπολεμικό κανονιστικό πρότυπο, που συνέδεσε οικονομική ανάπτυξη, αναδιανομή και κοινωνική προστασία, υφίσταται δομική πίεση από τρεις στρατηγικής φύσεως μεταβλητές: την απότομη γήρανση του πληθυσμού, τη διαρκή τεχνολογική μετάβαση και την ενίσχυση κοινωνικοπεριφερειακών ανισοτήτων. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες αντιμετωπίζουν μείωση του εργατικού δυναμικού και αύξηση των εξαρτημένων ηλικιών, γεγονός που περιορίζει τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των ασφαλιστικών συστημάτων και της χρηματοδότησης της δημόσιας υγείας.
Παράλληλα, η τεχνολογική αναδιάρθρωση της παραγωγής επιφέρει ασυμμετρίες στην αγορά εργασίας. Οι υψηλής εξειδίκευσης εργαζόμενοι ενισχύουν τη διαπραγματευτική τους ισχύ, ενώ μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού μετακινείται σε ευέλικτες ή χαμηλής ασφάλειας μορφές εργασίας. Η εισοδηματική ανισότητα και ο κίνδυνος κοινωνικής επισφάλειας αυξάνονται. Το κοινωνικό κράτος δεν μπορεί πλέον να είναι μηχανισμός παθητικής αποκατάστασης· χρειάζεται να μετασχηματιστεί σε ενεργητικό σύστημα ενδυνάμωσης ανθρώπινου κεφαλαίου, με επενδύσεις στη γνώση, την καινοτομία και την υγεία πρόληψης.
Η κλιματική και ενεργειακή μετάβαση αποτελεί πρόσθετο πεδίο κοινωνικού κινδύνου. Οι απαιτούμενες επενδύσεις και οι βραχυπρόθεσμες επιβαρύνσεις μπορούν να δημιουργήσουν κοινωνική δυσαρέσκεια αν δεν υπάρξει δίκαιη αντιστάθμιση στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά και περιφέρειες. Η ενεργειακή φτώχεια και οι γεωγραφικές ανισορροπίες καθιστούν αναγκαία τη συνοχή των δημόσιων πολιτικών.
Η δημόσια συζήτηση για το κόστος του κοινωνικού κράτους παραβλέπει το γεγονός ότι αποτελεί θεμέλιο εθνικής ισχύος και ανταγωνιστικότητας. Χωρίς σταθερές κοινωνίες, δεν υπάρχει οικονομική απόδοση. Χωρίς επενδύσεις στον άνθρωπο, δεν υπάρχει τεχνολογική πρωτοπορία. Και χωρίς θεσμική προστασία, ενισχύεται ο πολιτικός εξτρεμισμός.
Η εμπειρία των πολλαπλών κρίσεων (πανδημία, ενεργειακό σοκ, πληθωρισμός) ανέδειξε ότι η ΕΕ διαθέτει πλέον εργαλεία κοινής διαχείρισης κοινωνικών κινδύνων: δανεισμός σε ενωσιακό επίπεδο, κοινές αγορές, προστασία εργασίας σε κρίσεις. Η προέκταση αυτής της τάσης προς κοινοτικοποίηση της κοινωνικής προστασίας θα αποτελεί κριτήριο της ευρωπαϊκής ανθεκτικότητας.
Η σταθερότητα των θεσμών και η πολιτική ενότητα της Ευρώπης εξαρτώνται από το εάν το κοινωνικό κράτος μετατραπεί από «κόστος» σε κεντρική στρατηγική επένδυση για ανάπτυξη, ασφάλεια και δημοκρατική νομιμοποίηση. Το μέλλον της ΕΕ είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη δυνατότητά της να εξασφαλίσει σε πολίτες και επιχειρήσεις ένα πλαίσιο προβλεψιμότητας και κοινωνικής προστασίας σε έναν κόσμο αστάθειας
Πρόσφατα σχόλια