Η τουρκική εμπλοκή στη Λιβύη δεν μπορεί να αναλυθεί ως μεμονωμένη εξωτερική παρέμβαση, αλλά ως οργανικό τμήμα μιας ευρύτερης αναθεωρητικής στρατηγικής στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Η Άγκυρα αντιμετωπίζει τον γεωπολιτικό χώρο όχι ως σταθερό σύστημα κανόνων, αλλά ως πεδίο δυναμικής επαναδιαπραγμάτευσης, στο οποίο η ισχύς προηγείται της κανονικότητας και η θεσμική αποδοχή έπεται της δημιουργίας τετελεσμένων.
Η Λιβύη προσέφερε στην Τουρκία ένα σπάνιο παράθυρο ευκαιρίας. Η απουσία ενιαίου κράτους, η ύπαρξη διεθνώς αναγνωρισμένης αλλά στρατιωτικά ευάλωτης κυβέρνησης και η περιορισμένη ευρωπαϊκή βούληση ανάληψης κόστους δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για μια αποφασιστική στρατιωτική και πολιτική παρέμβαση. Η τουρκική στήριξη προς την κυβέρνηση της Τρίπολης δεν υπήρξε ιδεολογική, αλλά καθαρά εργαλειακή: αντάλλαγμα ασφάλειας έναντι στρατηγικών παραχωρήσεων.
Το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο αποτέλεσε τον νομικοπολιτικό πυρήνα αυτής της στρατηγικής. Η σημασία του δεν περιορίζεται στην ίδια τη θαλάσσια οριοθέτηση, αλλά στην προσπάθεια της Τουρκίας να ανατρέψει τη λογική της νησιωτικής επήρειας και να επιβάλει μια ηπειρωτική ανάγνωση της γεωγραφίας. Μέσω της Λιβύης, η Άγκυρα επιχείρησε να μεταφέρει την αντιπαράθεσή της με την Ελλάδα και την Κύπρο σε ένα τρίτο κράτος, αποφεύγοντας άμεση νομική ή στρατιωτική σύγκρουση.
Ωστόσο, η αναθεωρητική ισχύς εμφανίζει σαφή όρια όταν δεν συνοδεύεται από θεσμική σταθεροποίηση. Η τουρκική παρουσία στη Λιβύη απαιτεί διαρκή επένδυση πόρων, πολιτική ανοχή από εξωτερικούς δρώντες και συνεχή διαχείριση ενός κατακερματισμένου εσωτερικού περιβάλλοντος. Η στρατιωτική επιτυχία του 2019 δεν μετουσιώθηκε σε μακροπρόθεσμη πολιτική κανονικότητα, γεγονός που καθιστά το σύνολο της στρατηγικής ευάλωτο σε μεταβολές ισορροπιών.
Η προσπάθεια της Άγκυρας να διατηρήσει παράλληλα δίαυλους με την Ανατολική και τη Δυτική Λιβύη αποκαλύπτει αυτήν ακριβώς την ευθραυστότητα. Η Τουρκία δεν μπορεί να επιβάλει πλήρη έλεγχο, αλλά ούτε και να αποσυρθεί χωρίς απώλεια κύρους. Το αποτέλεσμα είναι μια στρατηγική διπλού ταμπλό, η οποία αυξάνει τον βαθμό αβεβαιότητας και περιορίζει την προβλεψιμότητα της τουρκικής πολιτικής.
Παράλληλα, το διεθνές περιβάλλον μεταβάλλεται εις βάρος της μονομερούς δράσης. Η αυξανόμενη αμερικανική εμπλοκή στη Βόρεια Αφρική, η επαναχάραξη της ενεργειακής στρατηγικής της Ευρώπης και η εμβάθυνση περιφερειακών συνεργασιών δημιουργούν ένα πλαίσιο στο οποίο οι αναθεωρητικές πρωτοβουλίες αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη καχυποψία. Το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, αντί να λειτουργεί ως σταθερό θεμέλιο ισχύος, μετατρέπεται σε σημείο στρατηγικής τριβής.
Η Τουρκία βρίσκεται έτσι αντιμέτωπη με το κλασικό δίλημμα της γεωπολιτικής υπερέκτασης: όσο περισσότερους χώρους επιχειρεί να ελέγξει μέσω ισχύος, τόσο αυξάνεται το κόστος διατήρησης της επιρροής της. Η Λιβύη δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της δυναμικής.
Πρόσφατα σχόλια