Η μεσαία τάξη υπήρξε ο φορέας σταθερότητας και κοινωνικής νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. Ωστόσο, η τελευταία δεκαπενταετία έχει αναδείξει τη σταδιακή και βαθιά αποδόμησή της, με οικονομικές, θεσμικές και πολιτικές συνέπειες που υπερβαίνουν τη σφαίρα της απλής εισοδηματικής ανισότητας. Η αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης δεν είναι μόνο οικονομικό φαινόμενο· είναι πρωτίστως πολιτικό και αξιακό.
Από την κρίση του 2010 έως και το 2025, η ελληνική οικονομία αναδιαρθρώθηκε προς όφελος των μεγάλων κεφαλαίων και εις βάρος της μικρής ιδιοκτησίας, των αυτοαπασχολουμένων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων — παραδοσιακών πυλώνων της μεσαίας τάξης. Η φορολογική πίεση, η ενεργειακή ακρίβεια, η επισφάλεια της εργασίας και η περιορισμένη πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες συνέβαλαν στη δημιουργία ενός νέου κοινωνικού τοπίου όπου η σταθερότητα έγινε προνόμιο και όχι δικαίωμα. Η ελληνική μεσαία τάξη έχασε τον ρόλο της ως κοινωνικού εξισορροπιστή και μετατράπηκε σε στρώμα που παλεύει για επιβίωση.
Η πολιτική επιστήμη ερμηνεύει αυτή τη μεταβολή ως κρίση της δημοκρατικής βάσης. Όταν η μεσαία τάξη αποδυναμώνεται, το πολιτικό σύστημα χάνει το βασικό του φορέα εμπιστοσύνης. Η δημοκρατία στηρίζεται σε μια κοινωνία όπου τα περισσότερα μέλη έχουν κάτι να προστατεύσουν — επάγγελμα, εισόδημα, ιδιοκτησία, προσδοκία. Όταν αυτά χάνονται, το ενδιαφέρον για τη συλλογική διακυβέρνηση εξασθενεί και τη θέση του παίρνει η αδιαφορία ή ο θυμός. Η πολιτική σταθερότητα δεν μπορεί να συνυπάρξει με κοινωνική ανασφάλεια.
Η νέα κοινωνική πολιτική που επιχειρείται από το κράτος παραμένει αποσπασματική. Αντί για αναδιανομή, επιλέγεται η προσωρινή επιδότηση. Αντί για ισχυρές δημόσιες δομές, προωθείται η αγορά ως μηχανισμός ρύθμισης. Το αποτέλεσμα είναι μια «πολιτική φτώχειας» που διαχειρίζεται τις συνέπειες, χωρίς να αντιμετωπίζει τα αίτια. Η κοινωνική πολιτική μετατρέπεται από στρατηγική ισότητας σε εργαλείο κοινωνικής ειρήνευσης — ένα προσωρινό ανάχωμα στη δυσαρέσκεια, χωρίς προοπτική δομικής αλλαγής.
Η αποδόμηση της μεσαίας τάξης έχει επίσης ιδεολογικές προεκτάσεις. Η πίστη στην κοινωνική κινητικότητα, που υπήρξε θεμέλιο της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, έχει υποχωρήσει. Η νέα γενιά δεν βλέπει την εργασία ως όχημα προόδου, αλλά ως μέσο διατήρησης του ελάχιστου βιοτικού επιπέδου. Αυτή η αξιακή μετατόπιση παράγει έναν νέο κοινωνικό κυνισμό, όπου η πολιτική δεν θεωρείται εργαλείο αλλαγής, αλλά παιχνίδι εξουσίας από το οποίο ο μέσος πολίτης έχει αποκλειστεί.
Η ανασύνθεση της μεσαίας τάξης είναι αναγκαία για την ανασύνθεση της δημοκρατίας. Μια κοινωνία χωρίς ισχυρή μεσαία τάξη οδηγείται αναπόφευκτα σε πολιτική πόλωση ή αποσύνθεση. Η νέα κοινωνική πολιτική πρέπει να υπερβεί τη λογική της διαχείρισης και να επανεφεύρει τη λογική της συμμετοχής: δημόσια εκπαίδευση, υγεία, ασφάλεια, κατοικία και εργασία δεν είναι μόνο κοινωνικά δικαιώματα, αλλά προϋποθέσεις ύπαρξης του δημοκρατικού πολίτη.
Η Ελλάδα του 2025 βρίσκεται μπροστά σε μια επιλογή: να συνεχίσει στον δρόμο της κοινωνικής στρωματοποίησης και του οικονομικού διπολισμού ή να επιχειρήσει μια νέα κοινωνική συνθήκη που θα αποκαταστήσει τη χαμένη ισορροπία ανάμεσα στην οικονομία και τη δημοκρατία
Πρόσφατα σχόλια